Jewish themes and motifs have inspired cinema since
its inception. Jewish history, culture, myths and legends have been the subject
of many European cinematographies, as well as American cinematography. They
appeared in original films and provided material for genre cinema.
This volume is the first attempt at a collective
approach to this fascinating issue. The 16 authors, in 16 texts devoted to the
films of their choice, reveal the richness and diversity of Jewish motifs that
cinema has used over the last forty years. The oldest of the analysed films (The
Shop on main street, dir. Ján Kadár and Elmar Klos) comes from 1965, the
latest (Bee season, dir. David Siegel and Scott McGhee) from 2006. The
reader of the volume will find interpretations of American, Italian, German,
English, Czech, Swedish, Hungarian and Polish films. Among them are films that
were once hits - Fiddler on the Roof by Norman Yevismon, Yentl by
Barbra Streisand; outstanding and award-winning films, as well as those more
modest, less known, and even forgotten (Commissar, dir. Alexander
Askoldov). Which does not mean that it is less valuable.
Professor Alicja Helman
*
"What a strange word, Jew. Before saying this word, there is always a
short moment of fear" – wrote Tadeusz Konwicki in Bohiń.
The authors of the texts in this volume are not afraid
of this word. They are fascinated by the richness, mystery, energy and
diversity of Jewish culture. They write about film images of Jews, Jewish
motifs and themes raised by filmmakers around the world with respect, attention
and understanding.
And there are a lot of these images and in general
they are quite different from each other – it is difficult to compare the world
of the inhabitants of Anatewka with the lifestyle of a modern, secularized
American Jewish family living in New York. Exuding her femininity, the
unfaithful Rebecca Widmar does not fit in any way with the modest and pious
Hasidim from orthodox Brooklyn homes. Tewje's way of thinking has a lot in
common with the one represented by Yefim Magazanik, but both would be difficult
to communicate with Isaac Jacobi. But they all share a difficult Jewish
identity and cultural mystery that is not easy for anyone outside their community
to reach.
However, the authors of the texts contained in this
volume succeeded.
Joanna Preizner (from the introduction)
Wątki i motywy
żydowskie inspirowały kino od początków jego istnienia. Żydowska historia,
kultura, mity i legendy były tematem dla wielu kinematografii europejskich, a
także kinematografii amerykańskiej. Pojawiały się w filmach autorskich i
dostarczały materiału kinu gatunkowemu.
Niniejszy tom jest
pierwszą próbą zbiorczego ujęcia tej fascynującej problematyki. 16 autorów w 16
tekstach poświęconych wybranych przez nich filmom, odsłania bogactwo i
różnorodność motywów żydowskich, po które sięgało kino na przestrzeni
ostatniego czterdziestolecia. Najstarszy z analizowanych filmów (Sklep przy
głównej ulicy Jána Kadára i Elmara Klosa) pochodzi z 1965 roku, najnowszy
(Sezon na słówka Davida Siegela i Scotta McGhee) z 2006. Czytelnik tomu znajdzie w nim interpretacje
filmów amerykańskich, włoskich, niemieckich, angielskich, czeskich, szwedzkich,
węgierskich i polskich. Są wśród nich filmy będące swego czasu przebojami -
Skrzypek na dachu Normana Jewisona, Jentł Barbry Streisand; filmy wybitne i
wielokrotnie nagradzane, jak i te skromniejsze, mniej znane, a nawet zapomniane
(Komisarz Aleksandra Askoldowa). Co nie znaczy, że mniej wartościowe.
Prof. dr hab.
Alicja Helman
*
„Jakie
to dziwne słowo, Żyd. Przed wymówieniem
tego słowa jest zawsze jakaś krótka chwila lęku” – napisał Tadeusz Konwicki w Bohini.
Autorzy
tekstów zamieszczonych w niniejszym tomie nie boją się tego słowa. Fascynuje
ich bogactwo, tajemniczość, energia i różnobarwność żydowskiej kultury. O
filmowych wizerunkach Żydów, żydowskich motywach i wątkach poruszanych przez
filmowców na całym świecie piszą z szacunkiem, uwagą i zrozumieniem.
A
jest tych wizerunków sporo i na ogół są one całkiem od siebie odmienne – trudno
bowiem zestawić świat mieszkańców Anatewki ze stylem życia współczesnej,
zlaicyzowanej amerykańskiej rodziny żydowskiej mieszkającej w Nowym Jorku.
Epatująca swą kobiecością, wiarołomna Rebeka Widmarowa nijak nie przystaje do
skromnych i pobożnych chasydek z ortodoksyjnych, brooklyńskich domów. Sposób
myślenia Tewjego Mleczarza ma wiele wspólnego z tym, który reprezentuje Jefim
Magazanik, ale obu trudno byłoby się porozumieć z Isakiem Jacobim. Wszystkich
jednak łączy trudna żydowska tożsamość i kulturowa tajemnica, do której
niełatwo dotrzeć komuś spoza ich społeczności.
Autorom
tekstów zawartych w tym tomie to się jednak udało.
Joanna Preizner (ze wstępu)
Web & Photos by Lech Mikulski